Hoe je zorgt dat ze het wél begrijpen (met 5 handgetekende voorbeelden)

Mike hoort zichzelf praten. De patiënt kijkt hem glazig aan.

Mike probeert het nog een keer. Geen jargon. Simpele woorden.

De patiënt knikt beleefd. Toch ziet Mike aan zijn blik dat hij het nog steeds niet begrijpt.

Hmpfh…

Hoe moet hij het dán uitleggen?

Iedereen die communiceert over een ingewikkeld onderwerp, loopt weleens vast. Dokters zoals Mike, maar ook wetenschappers, ingenieurs, beleidsmedewerkers en financiële experts.

Meestal zoeken we naar andere woorden om onze uitleg te verbeteren.

Heb je er weleens aan gedacht om het helemaal anders aan te pakken? Je kunt namelijk ook schetsen om iets uit te leggen.

Schetsen zijn doeltreffend

Inderdaad, poppetjes tekenen. En bomen, auto’s en appels.

Een simpele, handgetekende schets is vaak enorm effectief. Want door een schets begrijpt je publiek je beter en sneller.

Een schets waarmee je iets uitlegt, ziet er bijvoorbeeld zo uit:

De meeste kenniswerkers tekenen zelden.

Omdat ze er gewoon niet aan denken. Omdat ze niet weten hoe dat zou moeten. Of omdat ze denken dat een schets niet professioneel overkomt.

Tekenen ligt meestal buiten hun comfortzone.

Hieronder bespreek ik voorbeelden van uitlegschetsen. Zodat je een beeld hebt van hoe je zo’n schets zelf zou kunnen inzetten. En waar je daarbij op moet letten.

Alvast een geruststelling: je hoeft niet goed te kunnen tekenen!

Sketchplanations als voorbeeld

Het rugtasvoorbeeld komt van sketchplanations.com. Op die site plaatst ontwerper Jono Hey elke week een nieuwe schets over een onderwerp dat hem interesseert.

Het zijn leuke, visuele kennissnacks die je in een halve minuut weghapt.

Vaak leer je er ook nog wat van. De rugtastip pas ik zelf bijvoorbeeld consequent toe.

Als kenniswerker communiceer je meestal over complexere onderwerpen dan rugtassen. Zo’n onderwerp lijkt misschien moeilijker te tekenen omdat het abstracter is.

Gelukkig gaan sketchplanations ook vaak over complexe, abstracte onderwerpen. Ik heb er vijf geselecteerd.

#1: The 3 tallest mountains

De Mount Everest is de hoogste berg op aarde. Dat weet iedereen. Toch zijn er nog twee bergen die aanspraak kunnen maken op deze titel.

Hey legt het als volgt uit:

Uiteraard kun je dit idee ook met woorden uitleggen. Maar met beeld gaat de uitleg sneller. Door beeld begrijpt het publiek bijvoorbeeld direct het effect van de uitstulping rond de evenaar.

Als je zelf schetst, is het vaak niet nodig om zo mooi te tekenen als Jono Hey. De bergen van Hey bevatten best veel detail. Het kost extra tijd om zo te tekenen.

Een aardrijkskundeleraar die dit idee wil uitleggen, heeft genoeg aan een paar simpele lijnen op het schoolbord.

Een lijn, een driehoek, een cirkel, en een vierkant. Met deze basisvormen kun je eigenlijk alles schetsen.

Goede tekenvaardigheden zijn dus niet zo belangrijk. Veel belangrijker is dat je kunt bedenken hoe je schets eruit moet zien.

#2: Two-factor authentication

Deze sketchplanation gaat over two-factor authentication: een bekend concept in de beveiliging.

Om het concept op abstract niveau uit te leggen gebruikt Hey een venndiagram. Maar hij doet ook nog wat anders.

Hij tekent een mens. En met sleutels en vingerafdrukken laat hij zien hoe two-factor authentication eruitziet in onze alledaagse wereld. Als hij dat niet zou doen, zou de schets duidelijk zijn, maar vrij abstract blijven.

Dit kun je zelf ook toepassen als je gaat schetsen.

Bedenk hoe mensen in jouw onderwerp een rol spelen. Zoals je patiënt, je gebruiker of je klant. Als je hen tekent, wordt je uitleg duidelijker, invoelbaarder en urgenter.

Als je zelf mensen schetst, is een simpele ‘stick figure’ meestal voldoende.

Ook als je schrijft of praat, is het goed om het over mensen te hebben. Alleen doe je dit niet automatisch omdat je in taal makkelijk abstract blijft. In taal kun je het bijvoorbeeld prima hebben over ‘kennisvalorisatie’, ‘agile werken’ of ‘de circulaire economie’ zonder dat het expliciet over mensen gaat. Dat gebeurt je in een schets minder snel.

#3: Accuracy and precision

Het onderwerp van deze sketchplanation – het verschil tussen juistheid en precisie – is wat abstracter en complexer dan de voorbeelden hiervoor.

Een metafoor kan helpen om zo’n abstract idee uit te leggen. Zonder de metafoor van de schietschijf is dat niet heel makkelijk.

Ook in taal is een metafoor effectief. Maar omdat een metafoor vaak beeldend is, kun je hem meestal ook goed schetsen en dan begrijpt je publiek het nog sneller.

Met een beetje fantasie kun je zelf ook doeltreffende metaforen bedenken. Vaak is dit nog leuk om te doen ook.

Deze sketchplanation heeft nog een belangrijk element.

Kleur.

Jono Hey gebruikt altijd zwart als basiskleur. Daarnaast gebruikt hij kleuren voor de onderdelen die inhoudelijk van belang zijn. Elk onderdeel krijgt een eigen kleur.

Door kleur ziet je publiek in één oogopslag wat ‘hetzelfde’ is. Daardoor kunnen ze de schets sneller begrijpen. Daarnaast maakt kleur het beeld aantrekkelijker. Het beeld trekt zo meer de aandacht.

Je kunt ook te veel kleur gebruiken. Dan wordt het beeld juist onrustig en chaotisch. Gebruik in je schets dus kleuren bewust en alleen voor dingen die inhoudelijk belangrijk zijn.

#4: Fruit vs vegetable

Tomaten zijn eigenlijk fruit.

Misschien heeft iemand dit wel eens tegen je gezegd.

Nu blijkt dat het groente-en-fruitspectrum nog veel ingewikkelder in elkaar steekt. Als tomaten fruit zijn, geldt dat ook voor avocado’s, komkommers en aubergines.

Beeld leent zich goed om een simpele tegenstelling uit te leggen. Het bovenste deel van de sketchplanation laat dat goed zien.

Hier is het fruit versus groente. In het vorige voorbeeld was de tegenstelling precies versus accuraat. Ook tegenstellingen zoals voor/na, nu/toekomst en goed/slecht lenen zich vaak goed voor een schets.

Doordat je onderdelen visueel van elkaar scheidt (meestal links/rechts) ziet je publiek direct wat waarbij hoort.

Het onderste deel van de sketchplanation toont nog een ander sterk punt van beeld: je ziet alle verschillende onderdelen tegelijk.

Dat heeft grote voordelen ten opzichte van tekst waarbij je publiek de verschillende onderdelen altijd na elkaar ervaart.

Beeld maakt de samenhang tussen de onderdelen sneller duidelijk. En je hoeft niet steeds opnieuw te verwijzen naar onderdelen zoals ‘botanically fruit’ en ‘largely sweet’, terwijl dat in tekst wel zou moeten.

Met een schets kan je bijvoorbeeld ook goed uitleggen uit welke onderdelen een cel, orgaan, machine, organisatie of netwerk bestaat. En hoe die onderdelen met elkaar interacteren.

#5: The square-cube law

De square-cube law is een wiskundige wet. Zoals wel vaker bij wiskundige wetten is deze niet zo makkelijk uit te leggen.

Jono Hey combineert in deze sketchplanation twee dingen.

Aan de ene kant maakt zijn schets het technische, wiskundige gedeelte inzichtelijk. Je kunt dit vergelijken met het venndiagram bij de two-factor authentication.

Aan de andere kant geeft hij herkenbare voorbeelden uit de biologie en de bouwkunde. De olifant, de mier, het kind, de boom, het gebouw.

Voorbeelden en concrete, alledaagse objecten helpen enorm om een onderwerp toegankelijker te maken en tot leven te wekken. Eerder zagen we al het sleutelgat, de pinautomaat, de banaan en alle andere groente- en fruitsoorten.

En dan is er nog iets dat opvalt.

Deze sketchplanation bevat vrij veel tekst.

Schetsen hoeven natuurlijk ook niet altijd voor zichzelf te spreken. Meestal kun je er zelf immers iets bij vertellen of iets bij schrijven.

Een schets met erg veel tekst is vaak wel minder effectief en minder aantrekkelijk. Maar tekst is dus zeker niet verboden.

Zelf aan de slag: schetsen kan vaker dan je denkt

Ik hoop dat de sketchplanations je inspireren om vaker zelf het schetspotlood ter hand te nemen.

Het kan vaker dan je denkt.

Ik zal niet snel vergeten dat mijn aankoopmakelaar voor me tekende hoe sommige huizen in Haarlem op palen staan. En hoe je kan controleren of zo’n huis verzakt is.

Ook de radioloog die het ‘divertikeltje’ (uitstulping van de darmwand) in de buik van mijn zoon tekende, scoorde daarmee punten. En de tekening hielp me echt om beter te begrijpen hoe het zat.

In veel van onze trainingen maken wetenschappers en andere kenniswerkers schetsen over hun onderwerp. Eigenlijk iedereen blijkt in staat om te tekenen. Ook mensen die acht uur per dag achter de computer of in het lab zitten.

Bovendien blijkt dat eigenlijk elk onderwerp zich leent voor schetsen.

Meer voorbeelden?

Wil je meer inspiratie opdoen? Op sketchplanations.com staan nog veel meer uitlegschetsen over uiteenlopende onderwerpen. Je kunt je ook aanmelden voor de nieuwsbrief. Zelf bekijk ik elke zondag met veel plezier de nieuwe uitlegschets in mijn inbox.

---